گامبهگام حضور در بازارهای جهانی
اتاق اصناف تهران سهشنبه 20 خرداد میزبان جمع گستردهای از فعالان صنعت چاپ بود. برگزاری همایش «مسیر برندهای ایرانی برای ورود به بازارهای فرامنطقهای با نگاه استراتژیک به آینده صادرات» ابتکاری بود که با حضور دستاندرکاران بخشهای مختلف صنعت انجام شد. این مراسم قرار بود ساعت 16 برگزار شود اما با کمی تأخیر ساعت 16:30 در سالن اجتماعات طبقه سوم اتاق اصناف تهران برگزار شد. این رویداد با توجه به اهمیت بازارهای صادراتی برای صنعت چاپ کشور برگزار شد. پس از مدت کوتاهی سالن مملو از جمعیت افرادی بود که برای حضور در این همایش از قبل ثبتنام کرده بودند.
ابوالحسنی: صادرات دغدغه جدی فعالان چاپ
نخستین سخنران این همایش، احمد ابوالحسنی، رئیس منتخب اتحادیه چاپخانهداران، صحافان و تابلوسازان تهران بود. او با طرح این موضوع که یکی از دغدغههای هیئتمدیره اتحادیه در چهار سال گذشته صادرات بوده است، توضیح داد: اگر هر کشوری نتواند در بخش صادرات موفق باشد، تولید و همچنین اقتصاد آن نیز موفق نخواهد بود. زمانی موفقیت بهدست میآید که به بازارهای جهانی راه یابیم. در همین راستا همواره تلاش کردهایم با پیشبینی برنامهها و رویدادهای مختلف این مسئله را بهبود دهیم.
او با بیان اینکه برپایی همایش مسیر برندهای ایرانی نیز بیشتر برای اطلاعرسانی به فعالانی است که میخواهند در زمینه صادرات فعالیت داشته باشند، ادامه داد: درست است که بخش صادرات ما در بازارهای منطقه فعالیت کرده است اما بیشتر صادراتمان به کشورهای افغانستان، عراق و تا حدودی نیز به ترکیه بوده است؛ البته امیدوارم در آینده برای صادرات به هر کشوری مشکل نداشته باشیم.
ابوالحسنی مشکل امروز صنایع ما برای صادرات بهویژه در حوزه چاپ را برندسازی دانست و افزود: معتقدم که در اینباره تا کنون ضعیف عمل کردهایم. همچنین در زمینه صادرات نیز فرهنگسازی نکردهایم. در صورتی که کشور چین با اینکه در چند سال اخیر به حوزه صادرات وارد شده، عملکرد موفقی داشته است. در دیداری که از چاپخانهها و نمایشگاه چاپ چین داشتم دیدم که رقابت در کشور چین معنا ندارد و همین موضوع باعث شده است چینیها در دنیا همیشه حرفی برای گفتن داشته باشند و حجم بسیاری از بازارهای صادراتی دنیا را از آن خود کنند.
به گفته وی، درست است که در زمینه صادرات تا کنون ضعیف عمل کردهایم و شرایط مساعدی برایمان فراهم نبوده و قطعاً تحریمها نیز تأثیرگذار بوده است ولی از توان و نیروی کاری بسیار خوبی در صنعت چاپ برخورداریم که ما را به رخدادن اتفاقهای مثبت و مفید در این رابطه امیدوار میکند.
رستگار: اهمیت کیفیت محصول و کالا و برندسازی
در ادامه این همایش، حمید رستگار، رئیس اتاق اصناف تهران پشت تریبون رفت و با بیان اینکه ایرانیان همیشه بهدلیل پیشینه تاریخی دارای سلیقه بودهاند، توضیح داد: از نقشونگارهای تختجمشید مشهود است که از نظر آداب، فرهنگ، هنر، زیباییشناسی و… همیشه از دنیا جلوتر بودهایم و بیشک آنچه باعث شده محکم و ماندگار باشیم پیشینه تاریخی ماست. از این رو، با وجود هجمههایی که به ما وارد کردند موفق نشدند خدشهای به پیشینه ما وارد کنند.
او با طرح این موضوع که آنچه باعث برندسازی میشود کیفیت محصول و کالاست، صحبتهای خود را اینگونه ادامه داد: شما اگر بهترین بستهبندی را داشته باشید اما کیفیت نداشته باشید، راهی به بازارهای جهانی نخواهید داشت. متأسفانه ما تا امروز از بیتوجهی به کیفیت آسیبهای جدی دیدهایم؛ به همین دلیل معتقدم برند فقط به اسم کالا و بستهبندی نیست بلکه به محتوا و کیفیت بستهبندی نیز مرتبط است.
رستگار با اشاره به ویژگی بارز برخی کالاهای ایرانی در حوزه برندینگ، ادامه داد: برخی کالاهای ما واقعاً برند هستند؛ برای مثال برندهای ابزار ما در ایران هم از نظر کیفیت و هم از لحاظ قیمت با برندهای کشور آلمان رقابت میکنند. ما استعداد، استحقاق، ابزار، نیروی جوان، همت و انگیزه را در ایران در اختیار داریم؛ در این میان تنها باید تلاش کنیم که تمام ظرفیتهای اقتصادی کشورمان دست اهل آن و متخصصان دارای انگیزه قرار گیرد.
وی در پایان سخنان کوتاه خود تأکید کرد: بزرگترین خواسته ما این است که اقتصاد دولتی کشور را رها کند تا با همت و همافزایی و همگرایی بهسوی بازارهای جهانی برویم. در این میان برگزاری چنین رویدادهایی میتواند کمککننده و راهگشا باشد.
زارع: ایستادگی در برابر واردات محصولات چاپی
مهمان ویژه دیگر این همایش، عباس زارع، مدیرکل دفتر چاپ و نشر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود که در نگاهی کلان، نوک پیکان سخنان خود را بهسمت جلوگیری از واردات محصولات چاپی و تمرکز بر فعالیتهای صادراتمحور گرفت. او با بیان اینکه صادرات یکی از نکات مدنظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بهعنوان متولی صنعت چاپ است، گفت: شاید آن نگاه سنتی که در حوزه صنعت چاپ یا مدیران وزارت فرهنگ وجود داشت باید تغییر کند. در این میان با توقف در صدور مجوزها و اعطای تسهیلات محدود به چاپخانهها باید بتوانیم توان تولید را ارتقا دهیم.
وی با طرح این موضوع که در صنعت چاپ هم به بُعد فرهنگی اعتقاد داریم و هم بُعد بستهبندی، افزود: در این حوزه، هر دو را بهموازات هم پیش میبریم. راهبرد ما در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی این است که کنار همه برنامههای حوزه چاپ و بستهبندی در بخش واردات محصولات چاپی ایستادگی کنیم، از توان تولید داخلی بهره ببریم و تمرکز روی صادرات باشد.
حجم صادرات ۴۵میلیارددلاری کشور موضوع دیگری بود که زارع به آن اشاره کرد و گفت: در این حوزه قول میدهیم تا پایان امسال ۴۰درصد در واردات محصولات چاپی کاهش داشته باشیم، زیرا معتقدیم اگر در واردات سختگیری باشد و نگاه کارشناسی به آن داشته باشیم، گردش مالی خوبی خواهیم داشت. در کنار فعالیتهای متعدد مهم این است که در حوزه واردات سختگیری داشته باشیم و با برنامهریزی دقیق در این باره عمل کنیم. بنابراین راهبرد اصلی کاهش واردات و افزایش صادرات است.
زارع با بیان اینکه بخشی از واردات سال گذشته در حوزه بروشور و کاتالوگ بود و ۴۷ محصول وارداتی داشتیم، افزود: معتقدم با نگاه کارشناسی میتوانیم این عدد را امسال کاهش دهیم. با این اقدام کارهای چاپی به چرخه اقتصادی برمیگردد. در این زمینه بهزودی کارگروه متخصصان این حوزه برای بررسی توان تولید داخلی با حضور کارشناسان تشکیل خواهد شد.
وی همچنین گفت: البته در حوزه صادرات فضا کاملاً باز است و کل فرایند در ۴۸ ساعت انجام خواهد شد و در این حوزه مجوزها را بهسرعت صادر میکنیم. اگر چاپخانهها بهسمت صادرات سوق پیدا کنند، فضا برای چاپخانههای کوچکتر بیشتر میشود. بهنظرم توافق ایران و اوراسیا نیز در این مسیر میتواند کمک کند، اما معتقدم راه نجات صنعت چاپ در این است که با کاهش واردات، تکیه بر توان داخلی صادرات را افزایش دهیم. ما میتوانیم با کمک تشکلهای مختلف به توسعه صنعت چاپ و صادرات آن کمک کنیم.
داراپور: عبور از صادرات سنتی
شیرین داراپور، کارشناس حوزه آموزش صنعت چاپ نیز در بخش دیگر این مراسم، با بیان اینکه اگر کسبوکارها بخواهند در داخل فعالیت داشته باشند بهحالت اشباع میرسند، گفت: این اشباع، جنگِ قیمت را رقم میزند و کوچکها از بین میروند و بزرگها باقی میمانند. در این میان با ورود شرکتهای خارجی به بازار ایران، اگر کسبوکارها دانش و ابزار کافی نداشته باشند، نمیتوانند در این بازار موفق باشند.
او با انتقاد از اینکه خیلی از کسبوکارهای ایرانی صادرات را بهشیوه سنتی انجام میدهند، ادامه داد: آنها با قیمت پایین محصول را عرضه میکنند تا بازار و رقبای محلی را شکست دهند و محصول را عرضه کنند اما اغلب قیمت پایینتر هم وجود دارد و اینجاست که صادرات پایدار در برابر صادرات سنتی مفهوم پیدا میکند؛ صادراتی از جنس برندینگ و بینالمللی.
لطفیان: قیمت محصولات صادراتی ایران کم است
دیگر سخنران این مراسم، بهروز لطفیان، مشاور استراتژی و حوزه برندینگ بود. او با بیان اینکه فروش کالا و خدمات در بازارهای داخلی افراد را ثروتمند نمیکند، گفت: کشور چین یک بازار گسترده دارد که در ابتدا فقط با بازار داخلی کار میکرد اما وقتی صادرات خود را با قیمت کم و تمرکز بر کیفیت دنبال کرد موفق شد. چین در سالهای اخیر صادرات خود را با ساخت برندهای مختلف و صادرات دنبال کرد و اکنون وضعیت بهتری دارد.
لطفیان با اشاره به آمار و ارقام مختلف در حوزه صادرات کشور گفت: طبق آمار منتشرشده، صادرات ما ۴۸میلیارد دلار در 10 ماه سال ۱۴۰۳ بوده که حدود ۱۰درصد آن به اتحادیه اروپا صادر شده است. صادرات جایگزینشده چهار رکن دارد؛ کالا و خدمات، پیام، بازار و رسانه. در این میان جنس باکیفیت و معرفیشده میتواند برنده بازار باشد. باید بدانیم صادرات نبرد بین باورها در ذهن مخاطب و افراد است زیرا مردم با باورهایشان خرید میکنند.
وی با بیان اینکه بزرگترین چالش صادرکنندگان این است که با کشورها و فرهنگهای مختلف سروکار دارند، گفت: یک صادرکننده باید برای کالاهای خود احساس نیاز و تفاوت ایجاد کند و یک جایگاه ذهنی در مخاطب ایجاد شود.
لطفیان با طرح این موضوع که صادرکنندگان باید با شناسایی نقاط مختلف کشورهای هدف، بازار صادراتی خود را انتخاب کنند، یادآور شد: در این حوزه باید بهسراغ بازاری بروید که کمتر بهسراغ آن رفتهاند، درحالیکه اغلب بهسراغ بازارهای پُرمخاطب و شلوغ میروند.
وی همچنین گفت: چین با جمعیت یکمیلیاردو400میلیون نفری 6/17درصد جمعیت جهان را تشکیل میدهد. این کشور سالها با تکیه بر تولید داخلی و فروش در بازارهای داخلی فعالیت میکرد اما در این دوران مردم این کشور فقیر بودند و درآمد سرانه هر چینی در سال ۱۹۸۰ فقط ۳۰۹ دلار بود.
به گفته لطفیان، در واقع آنچه موجب ثروتمندشدن کشورها میشود صادرات است. چین زمانی که صادرات خود را آغاز کرد، ابتدا بهروش صادرات سنتی (کالاها و محصولات با قیمت کم) تمرکز داشت؛ رویکردی که امروز نیز در ایران مشاهده میشود. هرچند چین توانست در سال ۲۰۱۰ به یکی از بزرگترین صادرکنندگان جهان تبدیل شود و حجم صادراتش به 1/6 تریلیون دلار برسد اما وضعیت رفاهی مردم این کشور بهبود چندانی نیافت زیرا صادرات کشور چین متمرکز بر کالا و محصول یا همان صادرات سنتی بود اما در چند سال اخیر چین بهسمت رویکرد متفاوتی حرکت کرده است. این کشور با تمرکز بر برندهای جهانی و جایگاهسازی، توانسته است صادراتی مبتنی بر ساخت برندهای قدرتمند را در پیش بگیرد. با این تغییر رویکرد، امروز چین با کسب عنوان بزرگترین صادرکننده جهان، حجم صادراتی برابر با 7/3 تریلیون دلار دارد و درآمد سرانه مردم آن به ۲۴هزارو۵۵۸ دلار رسیده است.
وی با اشاره به فعالیتهای صادراتی ایران توضیح داد: قیمت محصولات صادراتی ایران بسیار کم است و بهطور میانگین هر کیلو کالای صادراتی کشور قیمتی معادل ۳۷۵ سنت دارد که در مقایسه با چین یعنی کشوری که بهعنوان ارزانفروش دنیا شناخته میشود، رقمی بسیار کمتر است. میانگین قیمت هر کیلو کالای صادراتی چین حدود 5/1 دلار است درحالیکه ایران یکپنجم این قیمت را دریافت میکند. این ارقام نشان میدهد ما در عمل انرژی ارزان داخلی خود را با قیمت کم در اختیار مشتریان خارجی قرار میدهیم. با تکرار الگوی صادرات سنتی مشابه چین قدیم، درآمد سرانه هر ایرانی اینک فقط ۴هزارو۳۳۸ دلار است.
این همایش ساعت 18:45 بهپایان رسید و آمار و ارقام ارائهشده در آن و همچنین حجم اطلاعات و دانستنیهای صادراتی شرکتکنندگان رنگوبوی دیگری بهخود گرفت؛ همایشی که جای خالی آن در صنعت چاپ احساس میشد و استمرار آن ضرورتی است که باید جدی گرفته شود.