صنعت چاپ در طول سالهای اخیر با مشکلات و دغدغههای زیادی دست و پنجه نرم میکند، مشکلات و دغدغههایی از جنس مواد اولیه، نوسازی تجهیزات، نوسانهای نرخ ارز، مالیات، بیمه و … .
بخش عمده این مشکلات به صورت عمومی در دولتها و دورههای مختلف وجود داشته و هر دولت به تناسب توانمندی و تعاملات میانبخشی توانسته است بخشی از آنها را جبران کند، اما برخی دیگر در هزارتوی کارهای اداری و برنامهریزیها رها و بلاتکلیف باقی مانده است. پس از استقرار دولت چهاردهم، اهالی صنعت چاپ در رایزنی با دستگاهها و نهادهای مختلف در تلاش برای حل مشکلات خود بودند و هستند، مشکلاتی که امید به حل آن دارند. در گزارش پیشرو طی گفتوگو با جمعی از فعالان و پیشکسوتان صنعت چاپ به طرح مطالبات، مشکلات و دغدغههای آنها پرداختیم و به موضوعاتی چون عدم ثبتسفارش شرکتها، نبود نقدینگی، ناترازی انرژی، کمبود نیروی حرفهای و … پرداخته شد.
چالشی به نام عدم ثبت سفارش ماشینهای چاپ

سیدحسین صالحی، مدیرعامل صنایع چاپ و بستهبندیهای پک که بیش از ۳۰ سال است در حوزه تأمین و واردات ماشینهای صنعت چاپ فعال است، درباره مهمترین دغدغههای فعالان این حوزه گفت: طی ۱۰ ماه گذشته از سال ۱۴۰۳ متأسفانه به دلیل اتخاذ سیاستهای ارزی برای ورود ماشینآلات چاپ و بستهبندی هیچگونه ثبت سفارشی انجام نمیشود، متأسفانه اغلب ماشینهای این صنعت هم وارداتی است و استمرار چنین روندی ضربه جدی به صنعت چاپ میزند.
وی ادامه داد: این موضوع دو ضربه بزرگ میزند؛ نخست ضربه به صنایع داخلی است. تا زمانی که یک واحد تولیدی یک چاپ و بستهبندی مناسب نداشته باشد نمیتواند کالاهای خود را به بازار عرضه کند، صنایع ما در حوزه تولید و فروش محصولات در داخل کشور دچار کمبود و مشکل هستند.
صالحی افزود: اکنون بخش زیادی از تولیدکنندگان ما مجبور به پرداخت هزینههای سربار هستند، زیرا نمیتوانند از ماشینهای نو و جدید بهرهمند شوند، وقتی تیراژ و تعداد بالا میرود، هزینهها کاهش پیدا میکند و همین مسئله در نهایت موجب میشود قیمت تمام شده کاهش یابد. اکنون بخشی از تولیدکنندگان از این مسئله به دلیل سیاستهای ارزی محروم هستند. ضربه دوم نیز در صادرات است؛ وقتی کالایی در ایران تولید میشود، این نکته اهمیت دارد که قرار است کالا با چه چاپ و بستهبندی به عرصه بینالمللی عرضه شود، الان علاوه بر اینکه زعفران ما در اسپانیا به اسم این کشور عرضه میشود، حتی خرمای ایران نیز به اسم کشور ترکیه بستهبندی بهروز و شیک شده و به کشورهای مختلف ارسال میشود، این در حالی است که این کشور به دلیل شرایط آب و هوایی اصلاً خرما ندارد.
صالحی با بیان اینکه ما امروز بازارهای زیادی را به دلیل عدم بهروزرسانی دستگاهها و ماشینهای به روز از دست میدهیم، گفت: صنعت بستهبندی به شکل مستمر در حال رشد و پیشرفت است و آنها سعی میکنند، همیشه نوآور و یک قدم جلوتر باشند و سرمایهگذاریهای کوتاه مدت ندارند، بلکه سرمایهگذاریهای کلان دارند.
وی با طرح این موضوع که تجارت مثل هر شغل دیگری به تخصص و علم نیاز دارد، عنوان کرد: وقتی شما بازاری را از دست دادی، بدست آوردن دوباره بازار سخت و تقریباً غیرشدنی است، به همین دلیل در زمینه نوسازی و نوآوری در صنعت چاپ، عقبگرد داشتیم، ما برای حل مشکل واردات ماشینهای چاپ از نهادهای دولتی و غیردولتی و تشکلهای صنفی کمک خواستیم اما به نتیجه نرسیده است.
صالحی با بیان اینکه درخواست واردات ماشینهای چاپ از ابتدای ۱۴۰۳ انجام نمیشود، گفت: پس از پیگیری موضوع متوجه میشویم این مسئله در دست بررسی است، علت واقعی نیز این است که تقاضا سرکوب شود و نرخ ارز را ثابت نگه دارند، در حالی که همه ما میدانیم نرخ ارز کنونی واقعی نیست، اما این موضوع را بیان نمیکنند و میگویند در حال تدوین قوانین و آییننامهها هستند.
وی قدمت و سال فعالیت دستگاههای کنونی چاپ در کشور را متعلق به سالهای ۲۰۰۰ یا ۲۰۰۵ دانست و ادامه داد: میتوان ادعا کرد همه این دستگاههای چاپ افست نیز دست دوم بودند که وارد کشور شدند، اما در حوزه ماشین بستهبندی، روتوگراور و فلکسو، دستگاههای روز داشتیم؛ زیرا آن زمان از نظر قیمتی اختلاف فاحشی وجود نداشت و توجیه اقتصادی هم داشت.
این فعال حوزه چاپ با اشاره به نمایشگاه چاپ اروپا، توضیح داد: در این رویداد وقتی یک ماشین چاپی ۳ تا ۴ میلیون یورو قیمت دارد، اکنون این موضوع برای فعالان صنعت چاپ در شرایط اقتصادی کنونی، توجیه اقتصادی ندارد، در حالی که تیراژ کار، سرعت دستگاه و … میتواند به رشد و رونق مجموعه کمک کند، اما اغلب مجبور به ورود ماشینهای دست دوم با ۱۰ سال کارکرد میشوند.
صالحی با بیان اینکه از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان متولی صنعت چاپ مطالبه داریم به این مسئله ورود پیدا کند، گفت: ما همچنان بین دو وزارتخانه هستیم و فکر میکنم بخشی از مشکل ما ناشی از همین مسئله است و امیدواریم وزارت فرهنگ در تعامل با وزارت صمت پیگیر این مشکل شود، هر چند مدیرکل دفتر چاپ نیز تاکنون تلاشهای خوبی انجام داده است.
وی همچنین با اشاره به عدم ارائه دستگاه و محصول جدید در نمایشگاه چاپ و بستهبندی تهران، ادامه داد: به دلیل نبود اجازه واردات و ثبت سفارش، نتوانستیم ماشین جدید بیاوریم و از موجودی انبار استفاده میکنیم. امیدواریم این مشکل و مسئله هرچه زودتر حل شود تا صنعت چاپ بتواند به دور از این عارضه، به رشد و پیشرفت خود ادامه دهد و همه سفارشها به سمت کشورهای همسایه بهخصوص ترکیه نرود که در حوزه چاپ و بستهبندی خیلی بهتر و قویتر از ما کار میکند.
چالش نقدینگی در واحدهای تولیدی

به سراغ علیقلی اعظمی، رئیس انجمن کارتن و ورق ایران میرویم. اعظمی که سابقهای دیرین در صنعت کشور دارد با نگاهی موشکافانه، به مشکلات و دغدغههای فعالان صنعت کارتن و مقوا اشاره کرد. وی در سخنانی با اشاره به پیشرفتهای حوزه کارتن و ورق طی سالهای مختلف، گفت: اگرچه در این مدت پیشرفتهای خوبی داشتیم، اما نیاز است ماشینآلات جدیدی را به مجموعهها وارد کنیم، اما مشکلاتی در ثبت سفارش و تأخیر در تخصیص ارزها داریم که امیدواریم با مدیریت دولت چهاردهم بتوانیم از این مشکلات رها شویم.
اعظمی همچنین بر ضرورت همکاری دولت درباره بررسی بیشتر در کارهای چاپ و بستهبندی، عنوان کرد: چاپ و بستهبندی در کشور مهم است، هر محصولی که در کشور تولید میشود از دارو تا لوازم خانگی همه و همه به کارتن نیاز دارند که یک بستهبندی ارزان، سبک و شیک است که چاپ به خوبی روی آن انجام میشود.
وی ادامه داد: امسال یک ماشین چاپ دیجیتال کارتن آوردیم که تاکنون کسی به کشور وارد نکرده است، این دستگاه امکان چاپ دیجیتال روی کارتن را فراهم کرده و نمونههای خوبی هم از آن در نمایشگاه عرضه کردیم.
اعظمی با بیان اینکه پیش از این چنین اقداماتی انجام نشده بود، توضیح داد: تا پیش از این چاپ دیجیتال روی پارچه، پلاستیک و پلیمرها برای استفاده در بنرها استفاده میشد اما امسال روی کارتن این عمل را انجام دادیم که تجربه خوبی بود.
وی در ادامه به بحث کمبود نیرو و کارگر در مجتمعها و واحدهای تولیدی اشاره کرد و افزود: مسئله اینجاست که کارگر در کشور کم شده و امیدوارم دولت به این موضوع رسیدگی کند که چرا جوانترها کمتر کار میکنند. ما در مجموعه خودمان با اهدای پاداش و شرایط کار مناسب به دنبال جذب نیروی جوان هستیم، اما در بسیاری از مواقع آنها حضور در تاکسیهای اینترنتی را به کار در کارخانه ترجیح میدهند.
اعظمی بیمه و مالیات را دیگر چالش واحدهای تولیدی دانست و گفت: وضعیت بیمه و مالیات الان زیاد عادلانه نیست، در بحث مالیات با اینکه ما یک شرکت قدیمی هستیم و مالیات را یک اقدام شرعی و قانونی میدانیم، اما متأسفانه ممیزها چالش زیادی ایجاد میکنند، در حوزه دریافت تسهیلات بانکی نیز ما شاهد سیاستهای انقباضی هستیم؛ از یک سو تورم بالا رفته و از سوی دیگر نرخ ارز مستمراً تغییر میکند.
وی تصریح کرد: در چنین شرایطی واحدهای تولیدی چگونه میتوانند سرمایههای خود را ارتقا دهند و خرید کنند، ۸۱ درصد قیمت تمام شده این صنعت کاغذ است، وقتی قیمت کاغذ افزایش پیدا میکند، ما باید از بانک برای تأمین نقدینگی خود کمک بگیریم تا با دریافت وام، تورم را پشت سر بگذاریم وگرنه هر روز سرمایه و قدرت خرید ما برای ادامه کار کمتر میشود.
معضلی به نام کارگر چاپخانه

پای صحبتهای میریونس جعفری، نایب رئیس اتحادیه چاپخانهداران تهران مینشینیم. او که یکی از پیشکسوتان صنعت چاپ کشور و مدیر چاپ جامی است، درباره دغدغههای امروز اهالی چاپ و نشر گفت: مشکل ما کمبود نیروی متخصص و حتی کارگر ساده است. به دلیل تشدید مشکلات اقتصادی کارگرانی که پیش ما کار میکردند، به بهانه پایین بودن حقوق، چاپخانه را ترک میکنند، در حالی که ما حداقل سه برابر دستمزد پایه را به یک کارگر میدهیم.
وی با بیان اینکه زندگی کارگر معمولاً با حقوقها نمیچرخد و شغلی را که ۱۵ سال در آن تجربه کسب کرده رها میکند، افزود: این افراد برای اداره بهتر زندگی خود حاضر میشوند راننده تاکسی شوند، به همین دلیل در تلاشیم نیرو جذب کنیم، اما حتی کارگر ساده هم نمیتوانیم جذب کنیم.
جعفری ادامه داد: این روزها این مسئله بزرگترین دغدغه من و همکارانم در صنعت چاپ است، ضایعات چاپخانه نیروی کارکرده خیلی پایین میآید و حتی حقوق بالاتر هم کمک میکند. امروز همه چاپخانههای ما مشکل کمبود کارگر دارند و هرچقدر مزایایی مثل خوابگاه، پاداش و … میدهند، اما کسی نمیآید.
نایب رئیس اتحادیه چاپخانهداران تهران با طرح این موضوع که امروز ما زندگی نمیکنیم بلکه خودمان را زنده نگه داشتیم، تأکید کرد: شرایط اقتصادی کشور به طور کلی مناسب نیست اما باز هم سعی میکنیم با تکیه بر توان نیروهای قدیمی و تجربیات خود به کارمان ادامه دهیم.
جعفری با بیان اینکه حوزه نوسازی و تجهیز ماشینهای چاپ کلاً تعطیل شده است، گفت: با توجه به نرخ ارز، خریداری دستگاههای جدید چاپ در کشور اصلاً مقرون به صرفه نیست و تبدیل به احسن کردن ماشینها کار سختی است، حتی میتوان گفت بازسازی و تعمیر دستگاهها نیز با مشکلات جدی روبهرو است. امروز اگر مشکلی در چاپخانه ایجاد شود، قطعات را از شرکتها خریداری کرده و خودمان تعمیر میکنیم.
وی در بخش دیگر صحبتهای خود یادآور شد: در گذشته ما یک قطعه یا کالایی را خریداری میکردیم و در بازه زمانی یک یا دو ماهه پرداخت میکردیم، اما اکنون دیگر اینگونه نیست، اول باید پول را واریز کنیم بعد برای ما کالا را ارسال میکنند، این موضوع یعنی ارتباط کارخانه صفر شده است. در گذشته ما چهار دستگاه خریداری میکردیم، مدیر شرکت برای ما وام میگرفت و بعد دستگاه در رهن شرکت میماند تا چاپخانه تسویه حساب کند، اما امروز دیگر اصلاً خبری از این موضوعات نیست.
نایب رئیس اتحادیه چاپخانهداران تهران همچنین درباره مطالبات از دولت چهاردهم توضیح داد: متأسفانه مدیران دولتی هیچ کمکی به ما نمیکنند، ما بارها درخواست قرار با مدیران بیمه داشتیم اما قرار ملاقات به ما نمیدهند و ما در مشکلات خود باقی میمانیم. برای مثال، چاپ جزو مشاغل سخت و زیان آور است، سال ۱۳۸۹ بخشنامهای آمد که سهم ۴ درصدی کارفرما در این مشاغل باید به ۸ درصد برسد و از آن زمان تأمین اجتماعی همین درصد را میگیرد. در آن زمان با رئیس اتحادیه وقت پیش مدیرکل تأمین اجتماعی رفتیم و طرح مسئله کردیم و گفتند ما میدانیم کار غیرقانونی و بدون مصوبه مجلس شورای اسلامی است، اما باید این ۴ درصد اضافه را بپردازید و متأسفانه این مسئله سالهاست ادامه دارد و هیچ کاری برای حل آن نمیشود.
ناترازی انرژی بلای جان تولیدیها

در ادامه با مجید خادمی، مدیرعامل پویاهنر نوین به صحبت مینشینیم. او با اشاره به چالشهای خود به عنوان یک تولیدکننده، گفت: نه تنها چالشهای سال گذشته حل نشده، بلکه امسال هم چالشهای جدیدی به آنها اضافه شده است همه امروز مشکل انرژی دارند و باید درک کنیم وضعیت صنعت خیلی بحرانی است، در شرایطی که تحریمها و تورم صنعت را آزار میدهد، خط تولیدها به دلیل انرژی و کمبود برق تعطیل شده است.
وی با بیان اینکه وارد کردن شوک به صنعت آسیب جدیای است که به تولیدکننده وارد شده است، ادامه داد: در این زمینه باید از قبل یکسری زیرساخت فراهم میشد تا تولیدکننده بتواند در چنین شرایطی به کار خود ادامه دهد. امروز که هشت ساعت هشت ساعت برق یک مجموعه تولیدی قطع میشود، متأسفانه به عواقب آن توجهی نمیشود؛ عواقبی مثل اجتماعی، کارگری، بیکاری، تأمین مشتری و …
خادمی با بیان اینکه اغلب مواقع تولیدیها از سر ناچاری درگیر چنین اقدامی میشوند، افزود: این موضوع موجب شده واحدها از سر اجبار تن به این مسئله بدهند، اما باید در نظر گرفت با این کار بیاحترامی زیادی به صنعت شد که غیرقابل بخشش است. بهنظرم اینکه بگویند برق نداریم و باید تحمل کنیم، نوعی دیکتاتور بازی است.
وی تأکید کرد: در این حوزه میتوانند اخطار بدهند یا از قبل اعلام کنند، اما واقعاً و عملاً چنین کاری اجام نمیشود. ما حتی برای خرید ژنراتور برق اقدام کردیم اما در کمتر از یک ماه قیمت آن ۵/۲ میلیارد تومان گرانتر شد؛ چون تقاضا زیاد شد. این موضوع موجب میشود پول تولیدکننده که میتواند در چرخه تولید و اقتصاد باشد، به جیب یک سری دلال برود، کار قشنگی نیست و متأسفانه دولت ناخواسته این کار را انجام میدهد.
خادمی همچنین به جدیدترین محصولات این مجموعه در سال ۱۴۰۳ اشاره کرد و گفت: ما مجبوریم در بازههای زمانی مختلف کیفیت خود را عوض کنیم، به همین نسبت به مجموعهمان ماشینهای بهروزتری را اضافه کردیم و در راستای آن نیز دو خط جدید آوردیم؛ بحث طلای سرد و یووی. تلاش داریم در بحث خدمات پس از چاپ و آموزش و ساختار رنگ و ساختار کیفیت و سیستم سازی کار کنیم.
وی درباره مشکل تأمین مواد اولیه اهالی چاپ نیز توضیح داد: مسئله اینجاست که تورم روی همه چیز از جمله مواد اولیه تأثیر دارد؛ اکنون در حوزه ماشینآلات با بحران ثبت سفارش ماشینهای چاپ روبهرو هستیم. این صنعت در بحث دستگاهی به کشورهای اروپایی وابستگی دارد و الان واقعاً مشکل جدی است.
خادمی با اشاره به مطالبات فعالان صنعت چاپ، گفت: سرمایهبر بودن، یکی از بزرگترین چالشها در کشور است، تسویه مطالبات اکنون به دلیل وضعیت بازار ۶ تا هشتماهه شده است و بهعنوان تولیدکننده برای ادامه مسیر و فعالیت خود به سرمایه در گردش زیادی نیاز داریم که بانکها هم هیچ حمایتی نمیکنند. همچنین بحث کمبود نیروی انسانی نیز داریم که امیدواریم با تمهیداتی که اندیشیده میشود، به زودی در این حوزه این دغدغه رفع شود.
صنعت چاپ بدون امتیاز صنایع

یکی دیگر از فعالان صنعت چاپ که با او به گفتوگو مینشینیم، مهدی کاظمی مدیر چاپ مهیار است. او که سالهاست در این صنعت فعالیت دارد با اشاره به مطالبات اهالی چاپ در دوره حاضر، توضیح داد: امروز یکی از بزرگترین دغدغههای ما این است که متولی ما مشخص نیست و به قول قدیمیها کسی صنعت چاپ را گردن نمیگیرد. از یک سو زیرنظر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هستیم که فرهنگی است و از سمت دیگر یک صنعت هستیم که با هم مغایرت دارد.
وی با بیان اینکه این مسئله به فعالان این صنعت ضربه میزند، ادامه داد: چاپ را میتوان به چهار دسته بزرگ بستهبندی، نشر، تجاری و تبلیغاتی تقسیمبندی کرد؛ در این میان تنها حوزهای که از نظر محتوا ارتباط مستقیم به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی دارد، چاپ نشر است که شامل روزنامه و کتاب میشود، اما ما به طور کلی زیر نظر این وزارتخانه هستیم.
کاظمی با بیان اینکه وزارت فرهنگ باید به شکل تمام قد از منافع ما در وزارت صمت دفاع کند، افزود: اگر صنعت چاپ تمام امتیازاتی که واحدهای صنعتی دارند را بگیرد، ما زیرمجموعه وزارت فرهنگ باقی میمانیم، الان صنفی هستیم که هم فرهنگی و هم صنعتی است. اکنون از قطعات هواپیما تا هر آن چیزی که در روزمره استفاده میکنیم به چاپ مرتبط است اما اینکه چه میزان آن فرهنگی است، مشخص نیست.
وی تصریح کرد: صنعت چاپ باید از همه امتیازهای صنعتی بهرهمند شود، کالایی که من چاپخانهدار بخواهم از گمرک ترخیص کنم، چون صنف هستم، گمرک اجازه ترخیص ۱۰ به ۹۰ را برای حمایت از تولیدکننده به من نمیدهد، اما بار واحدهای صنعتی وقتی به گمرک برسد، میتوانند ۹۰ درصد آن را بیرون بکشند و ۱۰ درصد باقیمانده بماند تا تخصیص ارز آنها بیاید. بیتوجهی به همین مسئله ضربه جدیای به صنعت چاپ وارد کرده است.
کاظمی با طرح این موضوع که متولی صنعت چاپ باید مشخص شود و از صنف ما حمایت کند، گفت: وقتی ارگان ما وزارت فرهنگ میشود، صنعتی دیده نمیشویم، در نتیجه از امتیازهای صنایع بهرهمند نمیشویم. ما امروز در ثبت سفارش مشکل داریم؛ واحدی که از وزارت صمت مجوز دارد به راحتی ثبت سفارش میکند و ارز دریافت میکند، اما وزارت صمت ما را یک شرکت بازرگانی میبیند؛ زیرا زیرمجموعه غیرصنعتی هستیم. در حال حاضر عدم ثبت سفارش ماشینهای چاپ از ابتدای سال هم به همین دلیل است، در غیر این صورت تبصره میآمد، مجوز میآمد و کارها به راحتی انجام میشد.
وی با بیان اینکه به معنای واقعی بین زمین و هوا ماندهایم، ادامه داد: نه از یکسو وزارت صمت برای جذب ما میآید و نه از سوی دیگر وزارت فرهنگ برای جذب ما اقدام میکند، در این زمینه معتقدم وزارت فرهنگ باید به شکل جدیتر پیگیر مطالبات ما باشد.
کاظمی در ادامه به حذف ارز نیمایی اشاره کرد و گفت: این کار یک اقدام بسیار مناسب بود؛ چون جلو رانت گرفته میشود. برخی افراد کارخانههایی را ثبت و بعد به عنوان تولیدکننده جلو ثبت سفارش برخی کالاها را میگیرند تا مردم مجبور شوند از کالای بیکیفیت آنها استفاده کنند. در این میان تولیدکننده از تولید باز میماند و تولیدکنندگان بخشهای دیگر نیز از بازارهای صادراتی کشورهای همسایه عقب میمانند. ما با محصولات بی کیفیت نمیتوانیم با محصولات باکیفیت و درجه یک رقابت کنیم و به ناچار از بازار حذف میشویم.
تأثیر نوسانهای ناگهانی ارز

در پایان با علی کلهر، مدیر تولید شرکت چاپ و انتشارات به گفتوگو مینشینیم. او با بیان اینکه طی سالهای اخیر دغدغههای ما در صنعت چاپ زیادتر شده است، گفت: اکنون اولین چالش ما نیروی انسانی است که البته فکر میکنم چالش همه صنایع است؛ نیروی حرفهای با انگیزه و متخصص در صنعت چاپ که به دنبال کار حرفهای و آموزش باشد، کم است.
وی با بیان اینکه پیشرفتهای صنعت چاپ طی دهههای مختلف خیلی خوب بوده است، عنوان کرد: متأسفانه به دلایل مختلف سیاسی و اقتصادی، مقداری عقب افتادیم، اما در مجموع نسبت به صنایع دیگر عقب نیستیم. نیروی انسانی کارآمد و با انگیزه کم داریم. در نمایشگاه چاپ امسال بنری نصب شده بود که یک شرکت به دنبال ماشینچی است، متأسفانه به ندرت پیش میآید که نیروی انسانی جذب شود.
کلهر با اشاره به نوسانهای ناگهانی قیمت مواد اولیه به دلیل نرخ ارز، توضیح داد: سرعت این تغییرات موجب میشود ما در کار با چالش جدی روبهرو شویم، وقتی ارز نیمایی برداشته میشود همه برنامهریزیهای ما بههم میریزد. از سوی دیگر در بخش مالیات نیز چاپخانهها درگیر هستند و عدهای بیرون مجموعه فاکتور رسمی نمیخواهند، برخی دیگر فاکتور رسمی میخواهند و همه اینها از جمله چالشهای ماست. وی افزود: عدم بهروزرسانی دستگاهها و ماشینآلات چاپ نیز چالش مهمی است. بالا رفتن قیمت نرخ ارز موجب شده است بسیاری از مجموعهها نتوانند تجهیزات خود را به روز کنند. به دلیل مسائل اقتصادی و تحریمهای ظالمانه علیه ایران، طی سالهای اخیر نتوانستیم در حوزه ماشینها رشد زیادی داشته باشیم که امیدوارم با همت دولت این مشکل حل شود.