چاپ افست در دنیای چاپ تا به امروز یکی از روش‌های پرکاربرد و باکیفیت بوده است و طبق آمار حدود ۴۷درصد از کل محصولات چاپ را شامل می‌شود که به‌نسبت بقیه روش‌های تولید محصول چاپی مثل فلکسو و هلیو رقم درخور توجهی است و این می‌طلبد که نگاهی ویژه از لحاظ فنی و آموزشی به این شیوه چاپی داشته باشیم؛ کمااینکه این امر در مقوله‌های آموزشی نیز مشهود است. بنابراین در این مطلب و مطالب شماره‌های بعد که از کتاب «راهنمای استفاده از داروی آب در چاپ افست» به‌قلم نگارنده برگرفته شده و در آن از منابع فارسی و لاتین بهره برده است، به یکی از تأثیرگذارترین عنصر در کیفیت چاپ می‌پردازیم تا بتوانیم بر مشکلات ناشی از نداشتن اطلاعات کافی در این حوزه فایق آییم.
چاپ افست در روش‌های چاپی یکی از متمایزترین روش‌هاست، زیرا در هیچ کدام از روش‌های چاپی، آب از ارکان آن‌ها نبوده و این خود وجه تمایزی است که این روش را از دیگر روش‌های چاپی به‌نوعی برجسته‌تر می‌کند.
شاید زمانی که زنه‌فلدر چاپ‌سنگی را بنا نهاد، فکر نمی‌کرد روزی روش او بتواند تحولی شگرف در عرصه صنعت چاپ ایجاد کند، زیرا تضاد آب و چربی‌ای که زنه‌فلدر در چاپ‌سنگی از آن سود می‌برد، باعث خلق و ابداع چاپ افست شد. به‌هر حال اگر خواسته باشیم ارکان چاپ افست را نام ببریم، عبارت‌اند از عناصر لاستیک و مرکب و کاغذ و آب که اصلی‌ترین لوازم چاپ افست هستند و در صورت نبود هر کدام از این عناصر، چاپ افست امکان‌پذیر نخواهد بود.
* اهمیت آب در روش چاپ افست
آب در ماشین‌های چاپ افست معمولی به‌عنوان قلب سیستم عمل می‌کند. سیستم آب با پیشرفت علم و تجربه دستخوش تغیر و تحول شده است.
آب نقش مهمی را در کیفیت کارهای چاپی دارد. سیستم آب در ماشین‌های چاپ قسمتی را تشکیل می‌دهد که شیمی و مکانیک و هنر و علوم لیتوگرافی در یک ارتباط پیچیده درگیر فعل‌وانفعالاتی می‌شوند و اینجاست که مهارت و اطلاعات اپراتور ماشين مورد آزمایش قرار می‌گیرد. تغذیه آب در ماشین چاپ دقیقاً نقطه‌ای است که با آن می‌توان کیفیت دو کار چاپی را بررسی و مقایسه کرد.
دقت در انتخاب نوع محلول مرطوب‌کننده معادله‌ای است که برای یک چاپخانه‌دار می‌تواند با سود و زیان همراه باشد. رطوبت در ماشین‌های چاپ، محل برخورد تکنیک سخت‌افزارهای پیشرفته با محلول مرطوب‌کننده، آب، نوردها، پلیت، مرکب و کاغذ است. یک تغییر جزئی در هر یک از اجزای این سیستم می‌تواند مشکلات مهمی را برای قسمت‌های دیگر پدید آورد. در واقع سرعت ماشین، درجه حرارت محلول، رطوبت محیط کارگاه و مهارت اپراتور ماشین را نیز باید جزو مجموعه سیستم آب به‌حساب آورد.
عمل اصلی هر سیستم آب، مرطوب‌کردن سطح پلیت قبل از تغذیه مرکب به‌منظور جداسازی سریع نقاط قابل چاپ پلیت است. مایع مرطوب‌کننده‌ای که در این سیستم به‌کار می‌رود، آب و افزودنی‌های متفاوتی است که به آن اضافه می‌شود و این ترکیب محلول مرطوب‌کننده نسبت به نوع روشی که برای رطوبت‌رسانی به پلیت استفاده می‌شود یا خواص نوع مرکب مصرفی، متفاوت است.
مایع مرطوب‌کننده که شامل موادی مختلف است، معمولاً به‌عنوان یک محلول مؤثر که شامل همه‌چیز به‌غیر آب است عرضه می‌شود؛ بنابراین این محلول را باید با نسبت معین با آب رقیق کرد و البته افزودن آب به این محلول از مسائل اساسی است، زیرا خود آب به‌تنهایی دارای ناخالصی است و می‌تواند کار چاپ را با اختلال مواجه کند.
* آب‌شرب
درصد درخور توجهی از چاپخانه‌داران از آب‌شرب به‌عنوان آب مصرفی در چاپ افست بهره می‌برند، زیرا این آب تقریباً در اغلب موارد حداقل ویژگی‌های مورد نیاز افست را دارد، اما در بعضی شهرها این حداقل ویژگی در آب‌شرب وجود ندارد. با این‌حال آیا واقعاً ما از حداقل ویژگی‌های آب مورد نیاز افست اطلاع داریم؟
پس اینک به مشخصات آب شهری و سپس مشخصات آب مورد نیاز در چاپ افست می‌پردازیم و این دو را با هم مقایسه می‌کنیم.
در طبیعت، آب در یک سیکل چرخشی مداوم قرار دارد. آب از سطح وسیع و پهناور اقیانوس‌ها و منابع آبی بخار می‌شود و به‌شکل ابر درمی‌آید و به‌صورت باران به‌زمین می‌رسد. مقداری از این آب دوباره بخار می‌شود یا توسط گیاهان و درختان دوباره به‌هوا فرستاده می‌شود یا به منابع زیرزمینی نفوذ می‌کند و منابع آبی زیرزمین را می‌سازد. آب به‌دست‌آمده از ذخایر زیرزمینی معمولاً به‌خاطر اینکه از چندین لایه خاک و شن و سنگ گذشته، آبی با درجه خلوص بالاست.
اما آبی که از دریاچه‌ها و رودخانه‌ها و آب‌های سطحی استفاده می‌شود، به‌دلیل اینکه در مسیر جمع‌آوری و تشکیل این‌گونه آب‌ها برخی املاح موجود در خاک مسیر تشکیل رودخانه و دریاچه وارد آب می‌شود و این املاح خلوص آب را پایین می‌آورد، بنابراین در صنعت چاپ امروزی نوع آب و املاح موجود در آن باید مشخص شود تا بتوان از آن در دستگاه چاپ استفاده کرد.
آب‌های سطحی قبل از اینکه قابل شرب و مصرف باشند، باید مجموعه‌ای از مراقبت‌ها و عملیات‌های پیچیده روی آن‌ها انجام شود. مهم‌ترین املاحی که در آب یافت می‌شوند که هر کدام ویژگی خاصی به آب می‌دهند و به‌نوعی می‌توانند در فرایند چاپ اختلال ایجاد کنند، عبارت‌اند از: منیزیم، کلسیم، کلراید، نیترات و سولفات. از میان این املاح، کلراید و نیترات و سولفات باعث خوردگی در فلزات می‌شوند. به‌همین علت سازندگان دستگاه‌های چاپ محدودیت‌هایی را در میزان درصد وجود این موارد در آب در نظر گرفته‌اند. همچنین وجود نمک‌های کلسیم و منیزیم در چاپ افست به‌عنوان یون‌های سختی‌ساز شناخته می‌شوند که باید تا حد امکان از آب حذف شوند. به فرایند حذف این یون‌ها «سختی‌زدایی» گفته می‌شود.
مجموع کل مقدار نمک‌های منیزیم و کلسیم حل‌شده در آب، میزان سختی آب را تعیین می‌کند. درجه سختی آب را از روی مقدار کلسیم و منیزیم موجود در آن تعیین می‌کنند. در آلمان اگر آبی ۱۰میلی‌گرم «سی‌ای‌او» در یک لیتر داشته باشد، می‌گویند درجه سختی آب یک است. در فرانسه اگر آبی در یک لیتر ۱۰میلی‌گرم کربنات‌کلسیم یا کربنات‌منیزیم داشته باشد، می‌گویند یک درجه سختی دارد. در انگلستان اگر آبی۱۰میلی‌گرم کربنات‌کلسیم یا ترکیبات منیزیم در هفت‌دهم لیتر داشته باشد، یک درجه سختی دارد.