یکی از مهمترین زیرساخت‌های رشد اقتصاد، مردمیسازی آن است و اهمیت این مسئله به حدی است که توسعه زیرساخت‌های اقتصادی در برخی شرایط، بدون کنش‌گری مؤثر مردم در قالب تعاونی‌ها ناممکن می‌شود. شرایط تحریمی یکی از این عرصه‌هاست؛ جایی که پای برنامه جامع اقتصاد مقاومتی به میدان باز می‌شود و براساس آن، هرچه بیشتر از تعاونی‌ها حمایت شود، برکات محسوس‌تری هم برای وضعیت اقتصادی کشور درپی خواهد داشت.مهندس محمدامین بابایی مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی خراسان رضوی در گفت‌وگو با فراچاپ به تبیین بیم و امیدها پیرامون فعالیت تعاونی‌ها پرداخته که در ادامه می‌خوانید.
فراچاپ: با توجه به سه ضلعی بودن اقتصاد کشور در قانون اساسی نقش تعاونی ها را در اقتصاد کشورتبیین فرمایید.
اساس پیشرفت اقتصادی است. شاید از ابتدا این‌طور به نظر برسد که تعاونی‌ها به‌منزله شرکت‌های تعاملی با مشارکت اقتصادی سهامداران خرد نتوانند نقش مؤثری در اقتصاد کشور ایفا کنند اما مدل توسعه اقتصادی در کشورهای توسعه‌یافته، ثابت کرده که بار اصلی پیشرفت همواره بر دوش تعاونی‌ها قرار داشته است. تعاونی‌هایی که البته در یک تعامل دوجانبه، مطالبات و چالش‌های سهامدارانشان را هم پیگیری می‌کنند و از یکسو هم نفع به حکمرانی اقتصادی می‌رسانند و هم سود سهامداران حقیقی را درپی دارند.
در کشور ما هم تعاونی همواره نقش بسیار مهمی داشته است. نمی‌توان منکر این شد که تاریخچه فعالیت تعاونی‌ها در اقتصاد ایران همواره در یک مسیر پرفراز و نشیب قرار داشته و گاهی اوقات، بی‌مهری مسئولان زمینه‌ساز تعطیل شدن برخی از آنان شده اما در حالت کلی، هنوز هم هستند تعاونی‌هایی که پیشتازان عرصه سودآوری، گره‌گشایی از کار سهامداران و البته متمرکزسازی ظرفیت‌های مردمی در یک صنف و رده خاص محسوب می‌شوند.
فراچاپ: با توجه به نکاتی که فرمودید لطفا جایگاه خراسان رضوی درتعاونی‌های کشور را بیان فرمایید.
البته قبل از هر چیز، این را بگویم که شرکت‌های تعاونی در استان با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند و اگر برخی تعاونی‌ها همچون شرکت تعاونی صنعت چاپ استان به همراه چند شرکت دیگر از جمله حوزه‌های پیشتاز و فعال ما محسوب می‌شوند اما در برخی عرصه‌های دیگر، تعاونی‌ها یا به کلی زمین‌گیر هستند و یا با مشکلات فراوانی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. با این حال، تلاش ما همواره این بوده که از چالش‌های حقوقی و قانونی گرفته تا مسائل مربوط به نقدینگی، گره از کار شرکت‌های تعاونی باز کنیم تا کار برایشان تسهیل شود.
در حوزه فعالیت شرکت‌های تعاونی در استان، به‌جرئت می‌توان ادعا کرد که در دو سال گذشته تلاش‌های زیادی برای احیای تعاونی‌های راکد و البته حمایت از شرکت‌های فعال صورت گرفته است. خراسان رضوی از جهات زیادی ظرفیت قابل‌توجه برای فعالیت شرکت‌های تعاونی دارد و از حوزه معادن و ثروت‌های زیرساختی گرفته تا عرصه گردشگری، فرهنگی و حتی خدماتی، تعاونی‌ها می‌توانند مسیر توسعه را تسریع کنند. به همین دلیل است که طبق آخرین آمار، تا پایان تیرماه 1402، 7 هزار و 519 تعاونی در استان به ثبت رسیده‌اند که اکثریت آن‌ها فعال در سه حوزه کشاورزی، صنعتی و ساختمانی هستند و مابقی هم در طیف وسیعی از حوزه‌ها فعالیت دارند.
فراچاپ: برخی بر این باورند که دوران تعاونی ها در اقتصاد کشور به پایان رسیده است . نظر شما دراین موردچیست؟
هرگز این‌طور نیست. متأسفانه در کشور ما اینکه تعاونی‌ها از سبد اقتصاد کشور سهم محدودی را در اختیار دارند، باعث شده تا برخی این وضعیت را به‌منزله ناموفق بودن نظریه توسعه اقتصاد تعاونمحور قلمداد کنند درحالی که بد نیست بدانید مثلاً چین به‌عنوان یک مدل موفق توسعه اقتصادی، بیش از سه میلیون شرکت تعاونی فعال دارد. اگر این مدل شکستخورده است پس چرا هنوز کشورهای توسعه‌یافته از آن استفاده می‌کنند؟ در همین کشور خودمان، در 10 سال گذشته فقط 50 هزار تعاونی جدید آغاز به کار کرده است. این‌ها را ببینید. اگر راهبرد شرکت‌های تعاونی راه به جایی نمی‌برد پس این شرکت‌ها چرا تأسیس می‌شوند؟
این حقیقت را نباید از یاد برد که با وجود چالش‌های موجود، فعالیت جدی، مثمر و امیدوارکننده برخی شرکت‌های تعاونی در استان همچون تعاونی صنعت چاپ، خودش می‌تواند به معنای وجود الگو برای تازه‌کارها باشد. شما ببینید کار چاپ صدها متغیر مختلف دارد؛ از موضوع جوهر و انواع مرکب ها گرفته تا اقسام گوناگون کاغذ و این حوزه به‌عنوان بازار کار، تنها بخش کوچکی از همه امور صنف نیز محسوب می‌شود. با این حساب، هم‌اکنون می‌توان به تعاونی‌های تازهتأسیس تذکر داد که نگاه کنند چاپخانه‌داران چطور در شرکت تعاونی خود با همدلی و روحیه تعاون، کار را برای خودشان راحت کرده‌اند. این‌ها خودشان اسناد زنده و فعالی هستند که ثابت می‌کنند دوران موفقیت تعاونی‌ها همچنان ادامه دارد.
فراچاپ: روند پیشرفت تعاونی‌های استان را چگونه ارزیابی می کنید و به نظر شما مهمترین موانع و چالش ها را دراین روند چیست؟
به نظر من مهمترین مشکل در تصدی‌گری دولت است. من این موضوع را مطرح می‌کردم حتی پیش از زمانی که در این سمت عهده‌دار مسئولیت باشم. به همین دلیل هم از ابتدا تصمیم داشتیم تا سکان امور اجرایی و میدانی را به دست بخش خصوصی بدهیم و خودمان در مقام اداره کل، فقط حمایت کنیم. امروز خیلی برنامه‌های حمایتی، طرح‌های ویژه پشتیبانی و سیاست‌های تسهیلگرانِه در دستور کار داریم که سرنخ هیچ‌کدام از آن‌ها به ما نمی‌رسد و در هر مسئله، اول به آخر بازهم خود تعاونی‌ها هستند.
فراچاپ: از حمایتهای دولت از تعاونی‌ها سخن گفتید دراین مورد برای مخاطبین بیشتر توضیح دهید؟
در گام اول، 3 هزار میلیارد تومان از محل اعتبار تعاونی‌ها در بانک توسعه تعاون سرمایه‌گذاری کردیم تا وجهالضمانه برای اعطای وام با بهره‌های کم به شرکت‌های تعاونی باشد. در این طرح به نرخ سود 8 درصد رسیده‌ایم و در جریان آن، پروژه‌هایی که شرکت‌های تعاونی با مشارکت اداره کل به اجرا دربیاورند، پس از احصای مسائل مالی به بخش سهم‌بندی فرستاده می‌شود تا 70 درصد آن از طرف بانک و در قالب وام تأمین شود و 30 درصد نقدینگی باقیمانده هم بر دوش تعاونی‌ها قرار بگیرد. البته اگر منطقه اجرای پروژه در مناطق محروم باشد، این درصدبندی به‌صورت 80 درصد تعهد بانک و 20 درصد تعهد تعاونی خواهد شد و در هر صورت، قرار شده تا تسهیلات موردنظر بدون توجه به گردش مالی تعاونی پرداخت شود.
یکی دیگر از طرح‌های ویژه برای احیای تعاونی‌های راکد و حمایت از نیمهفعالها، طرح اعطای اعتبار قرض‌الحسنه با کارمزد 2 درصد به تعاونی‌هایی است که یا دانش‌بنیان باشند، یا در حوزه بانوان فعالیت کنند و یا عرصه نقش‌آفرینی آن‌ها با محوریت افرادی از سه دهک ضعیف درآمدی باشد. سقف این وام‌های کمبهره نیز 495 میلیون تومان است و البته این طرح، جدا از برنامه جامعی است که در آن به تعاونی‌های پشتیبان مشاغل خانگی، با هدف توانمندسازی حدود 4 میلیارد تومان وام پرداخت می‌شود.
با هدف حمایت و توانمندسازی آن دسته تعاونی‌هایی که به‌صورت فراگیر و ملی عمل می‌کنند، تسهیلات نقدی 50 میلیون تومانی را به‌صورت بلاعوض در نظر گرفته‌ایم و به‌موازات این، هر شرکتی هم که زمینه اشتغال برای 27 نفر را فراهم کند، می‌تواند از محل تسهیلات تبصره 16 به میزان حداکثر 4 میلیارد تومان وام بگیرد. همه این طرح‌های حمایتی نقدی را در کنار زمینه‌سازی برای حضور تعاونی‌های استان در نمایشگاه‌های ملی و بین‌المللی در نظر بگیرید. اداره کل خراسان رضوی همچنین دوره‌های آموزشی موردنیاز برای تعاونی‌ها را هم به‌صورت رایگان برگزار می‌کند و با ایجاد حلقه ارتباطی میان تعاونی‌ها و صادرکنندگان نمونه استان، زمینه را به نحوی رقم زده که فضا برای صادرات سهل و سودآور شرکت‌های تعاونی مهیا باشد.
فراچاپ: از حضور جنابعالی در این گفتگو سپاسگزارم